Вертюсва (Кудымкар район)


Вертю́сва (томмез шуöны Верх Юсьва) – Перем ладорись Коми кытшын, Кудымкар районсис Ленинск посадмуын важ коми посад.

Вертюсва
Верх-Юсьва
Му:  Рочму
Статус:  посад
ладор:  Перем ладор
район:  Кудымкар район
Важжык ниммез:  Иваново над Ключами, Верх-Юсвинский
Инлыдпассэс:  58°50′29″ с. ш. 54°39′51″ в. д.HGЯO
Веськӧтлан кыввез роч, коми
Отир лыд  1400 морт (2011)
Час кытш:  UTC+5
Телефон нумерӧ содтӧт:  +7 34260
Почта инпас:  619544
Авто нумерӧ содтӧт:  59

Ним йылісь вильмӧтны

Файл:Вертюсва.Сидöршор.JPG
Виль трасса дорын
Файл:Вертюсваын1.JPG
Вертюсваын гожум
Файл:Юсьва ю. Вертюсва пруд.JPG
Пруд
Файл:Вертюсва.Кыровтуй.JPG
Кыровтуй
Файл:Вертюсва.Ракашор.JPG
Ракашор
Файл:Вертюсва.Жак.JPG
Жак
Файл:Вертюсва.Шлюз.JPG
Пором
Файл:Вертюсва.Ивановчи-на-Ключах.JPG
Ивановчи-на-Ключах
Файл:Вертюсва.Гришинчи.JPG
Гришинчи
Файл:Вертюсва.Педукинчи.JPG
Педукинчи
Файл:Вертюсва.Подяновчи.JPG
Подяновчи
Файл:Вертюсва.Колхозлöн посёлок1.JPG
Колхозлöн посёлок
Файл:Вертюсва.Пруддор туй.JPG
Пруддор туй
Файл:Вертюсва.Бормотовчилань.JPG
Туй Бормотовчилань
Файл:Вертюсва.Сельсовет.JPG
Сельсовет
Файл:Вертюсва.Почта.JPG
Почта
Файл:Вертюсва.Вузасян.JPG
Вузасян шöрин
Файл:Вертюсва.Больнича.JPG
Веськöтчан керку
Файл:Вертюсва.Поссай1.JPG
Поссай
Файл:Вертюсва.Важ могильник.JPG
Важ могильник
Файл:Вертюсва.Школа.JPG
Школа
Файл:Вертюсва.Стадион.JPG
Стадион
Файл:Вертюсва.Клуб.JPG
Клуб
Файл:Вертюсва.Казьмöтан1.JPG
Ыджыт война казьмöтан
Файл:Вертюсва.Вичку.JPG
Важ вичку

Асьныс оліссез шуӧны посаднысӧ комиӧн Вертюсва, рочöнжык Верх Юсьва.

Оланіныс шуӧм места сьӧрті: сія сулалӧ Юсьва (татіссез шуöны Юсва) ю пöлöн вылынжык (верх) Юсьва посадся.

Неважын посадсö вöзйылöмась нимтыны Юсьвайыв, но оліссез сьöрті сідз шуны оланіннысö оз туй.

Одзжык посадыс рочӧн шусис Иваново над ключами, сэсся Верх-Юсвинскӧй, ӧні Верх-Юсьва.

География вильмӧтны

Вертюсва посад сулалӧ Кудымкарсянь лунвылӧ 23 км ылынаын, Юсьва ю дорын, Гайна–Перем трассасянь асыввылö кык километра ылынаын.

Ордча грезддэз вильмӧтны

Ойвылас Вертюсвасянь километра етш ылынаын, Юсьва мöдöрас, сулалö Казаринчи грезд, лунвылас 2 км ылынаын – Рӧдин, асыввылас кык километра ылынаын, тракт сайын – Сидӧршор грезд, рытвылас 2 км етш ылынаын – Ляпинчи да Канамовчи, лунвыв-рытвылас километра ылынаын – Пання.

Одзжык рытвылас топ поздісьлöмась деревняэз Се́ньчи да Кыро́в.

Матісь ландшафттэз вильмӧтны

Вертюсва сулалö Юсьва ю веськыт (лунвыв) вадöрын. Катытас юыс поромитöм – аркмöма паськыт Вертюсва пруд.

Пруд дорас эм шоччисянін Сеньчиу́вт.

Мыссэз да кырассэз вильмӧтны

Юоккез вильмӧтны

Вертюсваöттяс котöртöны кык шор:

Неылын посадсяняс эмöсь эшö юоккез:

  • Батшамья́, усьö Юсьва вылö посад шöрсяняс ойвыв-рытвылас 4,1 км ылынаын
  • Га́йшор, усьö Юсьва вылö посад шöрсяняс ойвыв-рытвылас 2,5 км ылынаын
  • Карпу́ньшор, усьö Верюсва прудö посад шöрсяняс рытвыв-ойвылас 2 км ылынаын
  • Кушты́вка, усьö Юсьва вылö посад шöрсяняс асыввывылас 2 км ылынаын
  • Леновка, Казаринчиын

Вöррез, видззез да ыббез вильмӧтны

Лунвылöттяс асыввывсянь рытвылö нюжалöны воллез:

  • Носаволь
  • Шöмаволь
  • Попанволь
  • Ыджытволь

Янсалöм вильмӧтны

Посадыс тэчӧм сизим торись:

Эна микрорайоннэз коласісь Посад, Гришинчи, Подяновчи да Педукинчи – одззася грезддэз, а посёлоккез да Пруддор – неважся оланіннэз.

Гришинчи доррезлöн эм асланыс ниммес:

Посадын туйез вильмӧтны

Вертюсваын ниммесö öні новйöны 23 туй да öтік туйколас [1]:

Коми ним Роч ним
Акимовчи туй пер. Южный
Вапöв туй ул. Набережная
Гришинчи туй ул. Липовая
Завод туй ул. Заводская
Ключ туй ул. Ключевая
Кортуй ул. Заречная
Кудымов туй ул. Кудымова
Кырас туй ул. Овражная
Медшöр туй ул. Центральная
Мир туй ул. Мира
Мосин туй ул. Полевая
Ошмарин туй ул. Лесная
Парк туй ул. Парковая
Педукинчи туй ул. Дружбы
Пруддор туй ул. Прудовая
Саддор туй ул. Садовая
Томмез туй ул. Молодежная
Тополя туй ул. Тополиная
Тыдор туй ул. Озерная
Уджалан туй ул. Рабочая
Урал туй ул. Уральская
Челядь туй ул. Детская
Школа туй ул. Школьная

Кыдз и быдлаын чиновниккез нимтöмась туйесö рочöн ас гажись, коми традицияэз вылö видзöттöг. Сійöн отирыс корöны вежны туйниммесö татісь топонимия лыдö босьтöмöн.

Медшöр туйыс лунвылас петö посад сайö да мунö Рöдинланьö, а Заводскöй посёлок саяс кежö асывланяс Виль трактланьö (1,5 км).

Посад шöринас Медшöр туй кежö асыввылö, сэсся петö посад сайö и мунö Бормотовчиланьö.

Шöринсянь ойвылö мунöй туй Поссайö да Казаринчиö. Этія туй кузя да Медшöр туйлöн меридиан орöток кузя муніс Важ тракт Менделёв-Кудымкар.

Рытвыв-лунвылас Мир туй петö посад сайö да мунö Паннялань, лунвылас Кортуй петö Рöдинлань, а асыввылас Ошмарин туйсянь петö веськыт туй Виль трассалань.

История вильмӧтны

1837' годӧ татӧн вӧлі вептӧм вичку, кӧдӧ 1841' воын вежаӧтӧмась.

Вертюсваын вöлі колхоз Родина, кöда 1990' воэз пондöтчикö янсöтчис кыкö: Родина (центрыс Гришинчиын) да Колос (центрыс посадын).

2006' во пондöтчикö виль роч туйдöттэз сьöрті сельсоветсö Вертюсваись вежöмась, а муэсö пыртöмась вились аркмöтöм Ленинск посадмуö. Вертюсвасö керöмась посадму юкöтöн.

Веськöтлан вильмӧтны

Посадыс пырӧ Ленинск посадмуӧ. Татчö лöсьöтöмась посадмулісь юкöт (структурнöй подразделеннё), кытöн кан нимсянь отирыскöт уджалöны юралан специалист да мумерайтісь.

Мöдік каналан (государственнöй) службаэз:

  • Рочму почталöн юкöт №619544 (уджалö куимись недель вылас)
  • Рочму сбербанклöн филиал №729/028
  • АТС
  • Кусöтчан депо
  • Кудымкар вöрхозлöн Вертюсваись вӧрвидзан

Отир вильмӧтны

Отирыс Вертюсваын комиöсь, баитöны комиöн.

2011' во пондöтчикö посадын гумагаэз сьöрті олöмась 1400 морт (644 айкаэз, 756 инькаэз). Уджавны вермись отирыс 719-а, ныись уджалöны 258 морт, уджтöг олöны 264-а (24-ыс гижсьöмась удж кошшанінас). Сизима кысъялöны армияын. Велöтчиссез 328-а (вузын 10, ссузын 54, школаын 150).

Пенсионеррез пöрисьмöм увья 216-а (47-ыс 80 годся пöрисьжыкöсь), вермытöм шогья 146-я. Учöт челядьыс 125-а.

2010' во коста Вертюсваын вайöмась 22 кага, сы коста жö посадын кулöмась 42 морт.

Медуна отирыс гижсьöны Мехоношин.

Татісь памиллёэзöн лыддисьöны сідзжö:

Мöдік йöзлöн гишшаннэз:

Кöзяйство да быт вильмӧтны

Öні колхоз не заводдэз посадын абуöсь. Сю озö кöдзö. Крессяна-фермеррез, кöдна 1990' воэзö вöлöмась 8-а, öні öтік абу.

Мужиккез ветлöны керны шабашкаэз.

Уджаиннэз öті-öті.

Эм куим вöрпилитан, ныись регистрируйтöмöсь кыка:

  • ООО «Форестленд»
  • ИП «Мехоношин Виктор Борисович»

Вöралöмсö лöсьöтö Вертюсваись вӧралан кӧзяйство.

Öні вузасьöны куим магазин:

  • Вузасян центр (сельпо)
  • Асторья лавкаэз –
    • ИП Боталова Г.И.
    • «Козинок»

Одзжык вöлі магазин «Бипур», но сійö сотöмась.

Кöркöся быт керку пöдналöмась.

Горт кöзяйствоэз 418-а. Отирыс быдтöны карч асланыс огореччезын. 126 кöзяйствоын йылöтöны пода: мӧссэз (öксяс куим стадо), баляэз, кöзаэз, вӧввез, порссез, курöггез. 10-11 морт видзöны мошшез.

Гожумнас отирыс тшакьялöны (гӧрд гриб, масьляк, рыжык) да ягöдалöны (озъягӧд, ӧмидз).

Кыкись год вылас лöсьöтлöны ярмаркаэз, базар овлö и тшак празьник коста. Вузавлöны яй, йöв, рись, нöк дмд. Сідз-ту отирлісь видз-му продуктаэз ньöбалан структура абу.

Посад рытвылас кöркöся Колхозлöн сад, кытöн быдтывлöмась ирга, сэтӧр, крыжовник, помидоррез.

Посадас эм пода веськöтанін.

Посад пырйöт мунö асфальтируйтöм туй Виль трактсяняс Бормотовчиланьö (Медшöр туй).

Эм гортся телефоннэз (асланыс АТС), туйдорся таксофоннэз, позьö баитны мобильник пыр (UTEL), видзöтны телевизор.

Веськöтчöны отирыс больничаын (амбулатория да лунъян стационар), öні сія сулалö важ челядьсад керкуын, Челядь туй дорын, одзжык (1980'-2009' воэзö) веськöтчаніныс вöлöма Лялямшор йыввезын.

Дзебсьöны Вертюсвинса да быдöс одззася сельсоветыс Поссайын, Казаринчиланяс. Важ могильникыс вöлі посадсянь лунвылас, вакачайтан сайын.

Культура вильмӧтны

Вертюсваын чулöтлöны тшак празьник - Ай да рыжык.

Казьмöтаннэз да сингажöтаннэз вильмӧтны

Гора нима отир вильмӧтны

Ӧшмӧссэз вильмӧтны

  • Коми-Пермяцкий национальный округ. Москва-Ленинград, 1948.

Ыстісяннэз вильмӧтны

  1. Вот öктіссез сайтісь