Перем комиэз:Версияэзлӧн торьялӧм

Пытшкӧсыс чышкӧма Пытшкӧсыс содтӧма
Enye Lav (сёрни | пуктöм)
Вильмӧтӧмсӧ вежӧртӧтӧмыс абу
Permian (сёрни | пуктöм)
Вильмӧтӧмсӧ вежӧртӧтӧмыс абу
Визёк 33:
[[Перем ладорись Коми кытш|Коми кытшын]] олiсь комиэзлö, кöдна одзжык асьнысö шуисö рочöн ''пермяки'', а комиöн ''коми'', 1925 во бöрын юралiссез тшöктiсö и рочöн, и комиöн шусьыны коми-пермяккезöн (''коми-пермяки''). Коми отир татöн дыр вермасисö, мед чапкыны этiйö нимкодьсö, но 1937 во бöрын сетчисö.
 
Язьва дорын олiсь комиэз öнöдз шуöны асьнысö рочöн дзир ''пермяккезöн'', а [[Киров лапöв|Киров лапöлын]] комиэз (зюзьдынсазюзьдiнса) – ''пермянаöн''.
 
Колö содтыны то мый: мукöд перем комиэз ([[Сыктыв (ю)|Сыктыв]] йылын, [[Лэт (ю)|Лэт]] йылын да [[Луз (ю)|Луз]] дорын олiссез), кöдна рочöн шуöны асьнысö ''пермяккезöн'', ас кадö пырöмась Коми Республикаö да öнi наукаын лыддисьöны коми зырянаöн.
Визёк 54:
Перем ладор пасьта (Коми кытш визиррез сайын) олiсь перем комиэз – Коми кытшись нето Язьва дорись мунöм йöз. Нiя олöны унажыксö каррезын, медуна – [[Перем (кар)|Перемын]].
 
Киров лапöлiсь [[ЗюзьдынЗюзьдiн район|ЗюзьдынЗюзьдiн]] (Афанасьева) район – перем комиэзлöн важ горт. Сiя куйлö Кама катытын, ордчöн Коми кытшкöт асыввылын да [[Удмурт Республика|Удмурт Республикакöт]] лунвылын. ЗюзьдынсаЗюзьдiнса лёка рочсялöны, школаын коми кыв оз велöтö.
 
Коми Республикаись [[Койгорт район|Койгорт районын]], Сыктыв ю йыввезын, олöны перем комиэз, кöдналöн басни вачкисьö зюзьдынсазюзьдiнса сёрни вылö. Но этнограффез пыртöны нiйö коми зыряналöн сыктывса чукöрö. Лыддьöтан кыв туйö татöн лыддисьö зыряналöн коми кыв, кöда вылын уна бур небöг гижис татiсь петöм морт [[Торопов Иван Григорьевич|Торопов Иван]].
 
Коми Республикаись [[Луздор район|Луздор районын]] перем комиэз олöны [[Лэт (ю)|Лэт]] ю йыввезын да [[Луз (ю)|Луз]] ю дорын. Нiйö туялiссез сiдзжö лыддьöны коми зыряна туйö, нылöн челядь велöтöны мам кыв зыряна небöггез сьöртi.
Визёк 72:
[[Перем лапöв|Перем лапöлас]], Коми кытш визиррез сайын, сiя жö кадö лыддисö асьнысö перем коми отирöн 23 178 морт (эшö 1148 морт шуисö асьнысö коми), ныись 900 гöгöр коми морт олöмась Язьваланьын.
 
ЗюзьдынсаЗюзьдiнса коласiсь перем комиöн шусьöмась 351 морт.
 
Унаöн перем комиэз коласiсь мунöны ылö чужан мусянь. 2002 вося гижöтöм сьöртi медыджыт перем коми диаспораэз аркмöмась [[Йöгра му|Ханты-Манси (Йöгра) кытшын]] (2704 морт), [[Свердловск лапöв|Свердловск лапöлын]] (1897 морт), [[Ростов лапöв|Ростов лапöлын]] (1811) да [[Краснодар ладор|Краснодар ладорын]] (1095). Унаöн перем комиэз мунöны и [[Коми Республика|Коми Республикаö]], татöн нiя 1118 морт.
Визёк 79:
Мымда вöлiсö перем комиэз важ кадö тöдны сьöкыт — сы йылiсь некытöн абу гижöм. Тöдны пондасö дзир XVIII век пондöтчикö. 1710 годö [[Чердын уезд|Чердын уездiсь]] 57 грездын (деревняын) олöмась 3026 коми морт, Иньва ю гöгöр [[Совкар уезд|Совкар уездiсь]] 97 грездын — 4763 коми морт (нiйö тожно, 1702 воын, сетiсö [[Строгановвез|Строгановвезлö]]). 1745 годö коми отир лоасö ни 16 300 морт, а 1795 во кежö — 29 800 морт.
 
XIX век сьöрна комиэз содöмась чожжыка мöдiк кывья йöзся. 1857-1858 годдэзö X ревизия (гижöтöм) сьöртi коми отир вöлöмась 62 130 морт. Ны коласiсь Совкар уездын олöмась 45 356 морт, Чердын уездын — 15 458 морт, [[Оханскöй уезд|Оханскöйын]] — 1316 морт. 1897 годö Роч империялöн медодзза гижöтöм мыччалас Перем губернияись 92 641 коми мортöс, ны коласын: зюзьдынсазюзьдiнса — 9320 морт, язьвинса — 3843, обвинса — дзир 62 морт.
 
1925 годö Урал муэзын олöма 134 сюрс коми морт, ны коласiсь öнтай аркмöтöм Коми кытшын — 117 300 коми морт.
Визёк 131:
 
 
Перем комиез коласын öнi позьö янсöтны нёль чукöр: ''иньвенса'' (лунвывся перем комиэз), ''косинса'' да ''лупьинса'' (ойвывся перем комиэз), ''язьвинса'' (асыввывся перем комиэз) да ''зюзьдынсазюзьдiнса'' (рытвывся перем комиэз)
 
Кöркöся ''обвинсалöн'' неыджыт чукöр, кöда олöма Перем губернияись [[Оханскöй уезд|Оханскöй уездын]], öння кадö быдсöн рочсялöма.
Визёк 192:
Советтэз дырни Язьва дорись комиэс эзö пырö нiя муэзö, кытöн öксисö öтлаö унажык коми отирыс: ни Перем комиэзлöн асвужья кытшö, ни [[Коми АССР|Коми АССР]]-ö. Язьва дорись коми отир öнöдз озö вермö вежöртны, кытшöм чукöрö пырны, шуöны асьнысö коми-язьвинсаöн, коми-пермяккезöн, комиэзöн, пермяккезöн, нельки роччезöн. Унаöн озö вермö висьтавны, киннэз нiя чужанвуж сьöртi.
 
===ЗюзьдынсаЗюзьдiнса===
 
''Унажык сы йылiсь видзöт: [[ЗюзьдынсаЗюзьдiнса|ЗюзьдынсаЗюзьдiнса]] ''
 
 
Рытвылынжык олiсь перем комиэз коласын медматынöсь Коми кытш дынö лоöны Кама йыввезiсь (ЗюзьдынiсьЗюзьдiнiсь) комиэз. Нiя олöны Киров лапöлiсь [[ЗюзьдынЗюзьдiн район|ЗюзьдынЗюзьдiн]] (Афанасьева) районын. Одзжык эта вöлi [[Вятка губерниягуберня|Вятка]] губернияисьгуберняись [[Глазов уезд|Глазов уезд]].
 
''ЗюзьдынсаЗюзьдiнса'' этноним лоис, натьтö, [[Сюзьва (ю)|Сюзьва]] ю нимсянь, кöда усьö Кама юö веськыт ладорсянь (Зюзьдын'''Зюзьдiн''' < '''Сюзь дындiн''', дын'''дiн''' кывлöн вежöртас лоö ‘уссё’). Этiя ю уссё гöгöр, тыдалö, и олiсö татiсь комиэзлöн важ ай-маммез.
 
Асьнысö татiсь комиэз рочöн шуöны ''пермянаöн'', ''пермяккезöн''.
 
Уна век сьöрна зюзьдынсазюзьдiнса олöмась торйöн коми этнос шöриннэзсянь, öтлаын роччезкöт. Сiйöн Зюзьдын комиэслöн важынсянь лоöма аскодьöм рочсялöм олан культура. Рöдвуж отир дынсянь торйöн олöмыс, нация зоралöмсянь да коми отирлöн öтлаасьöмсянь торьялöм, Коми кытшись да Коми Республикаись комиэзкöт экономика да культура йитöттэзын етша пантасьлöм, унажыксö и сорлаласö Зюзьдынiсь комиэсö рочческöт.
 
1950 воэзö Зюзьдын районас коми отир вöлöмась 7 сюрс гöгöр морт, 1970 годö — 700 морт. А 2002 во кежö татöн кольччасö 351 коми морт, сы сьöртi, кыдз быдсöн районас олöны 16 960 морт.
Визёк 229:
* [[Лунвыв перем сёрнитан|Лунвыв перем сёрнитаныс]] бöра абу öткодь. Кык диалектын – [[Улiсь Иньва диалект|Улiсь Иньва]] дорын да [[Вылiсь Иньва диалект|Вылiсь Иньва]] дорын ''л'' шыыс öшöм начöдз. Сы туйö шуöны ''в'' нето нем озö шуö. Этна диалекттэз öтамöднысöкöт торьясьöны шы вынсьöтанöн. Вылiсь Иньваланьын унажыксö ёнжыкöсь овлöны мукöд торья содттассэз, а Улiсь Иньваланьын – торья тыргора шыэз (''у, ы, и''). [[Нердва диалект|Нердва]] диалектын ''л'' шыыс кольччöма, кыдз и ойвывся сёрнитанын. Сiя жö шыыс олö и [[Öнь диалект|Öнь]] диалектын, кöть ачыс диалектыс öнiя кадö öшö ни.
 
* [[Рытвыв перем сёрнитан|Рытвыв перем сёрнитанö]] велалöмась пыртны дзир öтiк диалект – [[ЗюзьдынЗюзьдiн диалект|зюзьдынсалiсьзюзьдiнсалiсь]]. Татöн мукöд формаэз зыряна басни вылö вачкисьöны (шуам, унаö лыддян ''-яс''). Диалектыс бура рочсялöма. Сэтшöм жö серпас ми адззам и [[Сыктыв йыв диалект|Сыктыв йылын]] да мымдакö [[Луза-Лэтка диалект| Луза-Лэтка]] диалектын, кöднö öнi пыртöны зыряна диалекттэз коласö.
 
* [[Асыввыв перем сёрнитан|Асыввыв перем сёрнитан]] медбура торьясьö мöдiк коми диалекттэзiсь. Татöн мийö адззам öтiк диалект – [[Язьва диалект|язьвинсалöн]]. Язьва диалектын эм ассяма шыэз (шуам, небытöсь ''о'' и ''у''), шы вынсьöтан система матын Улiсь Иньваланьын шы вынсьöтöм дынö, лексика – ойвывся перем коми кывйöр дынö, а кыв ладас öддьöн уна öтласа мукöд зыряна диалекттэзкöт.